De val van het kabinet Schoof I markeert een historische kortstondigheid: nog voordat het kabinet echt kon regeren, struikelde het over de eigen fundamenten. Wat bedoeld was als een daadkrachtig rechts meerderheidskabinet (PVV, VVD, NSC en BBB) werd een voorbeeld van bestuurlijke verlamming, interne breuklijnen en retoriek zonder realisatiekracht.

De timing is des te opmerkelijker: Nederland beleeft een periode van geopolitieke onzekerheid, stikstofcrisis, woningnood en toenemende onvrede. Een stabiele regering leek urgenter dan ooit – en toch kwam die er niet.

Vragen bij de val: was dit kabinet ooit levensvatbaar?

De val van Schoof I roept fundamentele vragen op:

• Was de samenwerking tussen de vier partijen ooit geloofwaardig?
• Ligt de oorzaak in beleid, bestuur of diepere representatieproblemen?
• En welke lessen trekken kiezers en partijen hieruit voor de komende verkiezingen?

De contouren van de breuk zijn helder: de PVV, met het 10-puntenplan van Wilders, duwde het migratiedossier richting escalatie. De VVD en NSC zeiden open te staan voor uitwerking van de plannen, maar wilden niet breken met verdragen of de rechtsstaat. De verkenningen die tot een 'extraparlementair experiment' moesten leiden, bleken niet bestand tegen het machtsdenken en de communicatie-stijl van de sterkste partij in de coalitie.

Het gevolg: een kabinet zonder bestuurservaring viel door gebrek aan bestuurlijk vermogen.

De verkiezingen: méér dan nieuwe poppetjes

Zoals bij de val van Rutte IV rijst opnieuw de vraag: kan de kiezer nu wél een keuze maken op inhoud? Of wordt ook de komende verkiezingscampagne gedomineerd door leiders, incidenten en beeldvorming?

De opgave is groot. Niet alleen omdat partijprogramma’s op korte termijn herzien moeten worden, maar ook omdat de kiezer richting nodig heeft: welk Nederland willen we zijn? Welke grenzen stelt Nederland aan migratie, vrijheid, internationale samenwerking? Hoe verhouden we ons tot de NAVO, Europa en onze rechtsstaat?

Wat opvalt, is dat nieuwe of hervormde partijen worstelen met consistentie, terwijl gevestigde partijen hun verloren geloofwaardigheid nog aan het herstellen zijn. Dat vergroot de kloof tussen kiezers en politiek – tenzij partijen bewust inzetten op dialoog, duidelijkheid en verantwoordelijkheid.

Nieuw sociaal contract: ooit begonnen, nu nog uitwerken

Na de val van Rutte IV spraken veel politici van de noodzaak tot een "nieuw sociaal contract", waarin gelijke behandeling, transparantie en betrouwbare samenwerking tussen overheid en burgers centraal staan. Pieter Omtzigt bouwde er zelfs een partij op. De val van Schoof I laat zien dat zo’n contract niet alleen talige beloften vereist, maar vooral betrouwbare politieke verhoudingen en transparant beleid.

De hamvraag blijft: hoe komt representatie tot stand in een politiek landschap vol onvrede, versplintering en retorisch geweld? En hoe betrekken partijen de stem van ondervertegenwoordigde groepen bij het vormen van hun koers?

Verkiezingsprogramma’s kunnen geen wonderen verrichten, maar de kwaliteit van de dialoog tot aan de verkiezingsdatum maakt een wereld van verschil. Politieke leiders die kiezen voor eerlijkheid over haalbaarheid, ruimte bieden voor tegenmacht en investeren in vertrouwen, kunnen alsnog zorgen voor nieuw democratisch elan.

Conclusie

De val van Schoof I zorgt niet alleen voor een bestuurlijke crisis, maar ook voor kansen.

Wat Nederland nu nodig heeft, is niet nóg meer onrust, maar een herwaardering van politieke betrouwbaarheid en democratische representatie. De val van Schoof I kan een signaal zijn dat politiek gedreven door felle retoriek uitgewerkt is – mits partijen bereid zijn daarvan te leren. De komende weken zullen duidelijk maken of de verkiezingscampagne deze reflectie mogelijk maakt. Niet door nieuwe beloftes, maar door duidelijke keuzes, inhoudelijke visie en de moed om ‘nee’ te zeggen tegen onuitvoerbare of ongrondwettelijke voorstellen.