Niets zo veranderlijk als de politiek, wordt vaak gezegd. Toch geldt dat niet voor elk onderdeel van het politieke domein. De begrotingscyclus vormt namelijk een uitzondering met zijn voorspelbare ritme, met elk jaar dezelfde activiteiten op hetzelfde moment in het jaar. En dus vinden nu, net zoals elk voorjaar, de onderhandelingen plaats over de Voorjaarsnota. Wat houdt die nota precies in? Welke invloed hebben wijzigingen op de rest van 2025? En welke kansen en risico’s biedt dit voor belangenbehartigers?

Keuzes van kabinet-Schoof

Dit jaar liggen de zaken er iets anders voor. Het kabinet-Schoof was in de zomer van 2024 net gestart toen Prinsjesdag al aanbrak. Veel ‘beleidsknopen’ konden nog niet worden doorgehakt en financiële keuzes werden daarom vooruitgeschoven naar de Voorjaarsnota. Hierover vinden op dit moment de onderhandelingen plaats.

Een eerste grote beslissing die moet worden gemaakt betreft die over de voorgenomen btw-verhoging op cultuur, sport en boeken. Het plan stuitte direct op veel verzet en een brede Kamermeerderheid schaarde zich achter een motie die opriep een alternatief te vinden voor deze btw-verhoging. Vele overleggen verder is nog niet duidelijk hoe dat alternatief eruit moet zien. Het verhogen van de btw op andere diensten of producten is, zeker is deze tijd van hoge inflatie, niet populair in de Kamer.

Ook impopulair waren de plannen van het kabinet om de langstudeerboete in te voeren en flink te bezuinigingen op onderwijs en onderzoek. Deze plannen werden eveneens door een brede Kamermeerderheid van tafel geveegd. De dekking leek te zijn gevonden op de VWS begroting, door te bezuinigen op de scholing van medisch specialisten. Snel bleek dat uit deze post ook de bij- en nascholing van verpleegkundigen wordt bekostigd, waardoor de bezuiniging op grote weerstand stuitte en moest worden teruggedraaid. Net als bij de btw-plannen, is het ook hier onduidelijk waar de alternatieve dekking wél gevonden gaat worden.

Een derde onderwerp onder vuur betreft de defensiebegroting. Met Prinsjesdag werd al flink meer geïnvesteerd. Zo veel zelfs, dat het maar de vraag is of al deze middelen wel uitgegeven kunnen worden, onder andere door arbeidsmarktkrapte. Toch klonk de afgelopen weken de roep om nóg meer gelden vrij te maken voor defensie. De oorlog in Oekraïne en de veranderde houding van de Verenigde Staten vragen om meer Europese investeringen, zo stelde de Europese Commissie. Het enorme bedrag van 800 miljard euro voor de hele Unie wordt genoemd, en hiervoor wordt zelfs gezocht naar mazen in de Europese begrotingsdiscipline.

Ook Nederland, dat in EU-verband bekend staat als zuinig en streng op de begrotings- en schuldregels, schaart zich na de nodige politieke discussie achter dit plan. De precieze details zijn nog onduidelijk en ook hierover is het laatste woord nog niet gezegd. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de financieringsvraagstukken voor stikstof, boodschappen, gemeenten, kinderopvang, landbouw en klimaat. De politieke discussie zal de komende weken dus nog flink aanzwellen.