‘Daar gaan we weer’, somberde ik, toen Geert Wilders de stekker uit de regeringscoalitie trok.

Dat neerslachtige gevoel kwam niet eens vanwege het uitzicht op weer een half jaar van bestuurlijke stilstand. Ook niet door de machteloosheid van politiek Den Haag. En al evenmin vanwege het oppervlakkige en opzichtige politieke spel.

Nee, mijn somberte ging over de taal. Er komt weer een lange verkiezingscampagne aan, waarin partijen hun politieke waar zo goed mogelijk gaan verkopen. En waarin ze - vrees ik - zo dicht mogelijk aanschurken tegen een schimmige gemene deler: wat ‘de kiezer’ wil.

Er is al veel gezegd over het opportunisme en de oppervlakkigheid van politieke partijen. Iedereen lijkt de psycholoog Kahnemann en zijn ‘snelle brein’ te hebben ontdekt. Politici verliezen zich in wat in het Engels zo mooi virtue signalling heet: zéggen dat je verantwoordelijkheid neemt, laten voelen dat je de zorgen en waarden van mensen deelt. Maar daarna? Stilte.

Oprecht contact

Woorden doen ertoe. Die constatering begint sleets te worden, maar we kunnen er niet omheen. Want campagnevoeren lijkt bijna gereduceerd tot neuromarketing en enkel uit te zijn op de vlotte prikkeling van onze emoties en intuïtie. Haagse journalisten rennen op een kluitje achter de bermbrandjes van de dag aan. En intussen verstommen de lastige gesprekken over weloverwogen waarden en wat ze betekenen.

Ik vrees voor een campagne vol eindeloze fastfood-zinnetjes, als cruciale brandstof voor de online ophef-economie. Je kunt er makkelijk moedeloos van worden. Daarom schreef ik vorig jaar in mijn boek Sprekend Leiderschap hoe het ook anders kan. Niet omdat ik het beter denk te weten dan bijvoorbeeld Kahnemann. Maar omdat ik nog een ander basaal menselijk verlangen voel: oprecht contact met anderen. Waarachtigheid, noem ik dat.

Een lezer mailde me onlangs: “Je boek geeft me perspectief op een mooiere politiek.” Zie je wel, dacht ik toen, het kan nog.

Als kiezer wil ik deze campagne eindelijk eens als een volwassene behandeld worden. Aangesproken worden op mijn eigen democratische verantwoordelijkheid, op mijn morele waarden en op het afwegen van moeilijke keuzes. Kortom, ik snak naar een campagne waarin waarachtigheid de boventoon voert. Er staat immers iets groters op het spel: ik vrees namelijk dat de democratische rechtsstaat niet bestand is tegen eindeloze neuromarketing. Waarachtigheid vraagt echt meer dan kennis van onze onderbewuste keuzes en impulsieve neigingen.

Geen teflon-taal

Be kind to our language’, waarschuwt Timothy Snyder in zijn essay On Tyranny. Het is een advies dat iedere Nederlandse politicus ter harte zou moeten nemen. Politiek vereist een serieuze ideeënstrijd. Doorleefde mens- en wereldbeelden. Morele dilemma’s. En het perspectief op een voor iedereen betere samenleving - zelfs als die nu verder weg lijkt dan ooit. Maar voer dat debat niet in teflon-taal, om snel en makkelijk te scoren.

Geef ons waarachtige woorden, die even kwetsbaar zijn als wijzelf en onze democratie. Behandel ons als volwassenen. Dat maakt het verschil tussen mijn moedeloze ‘daar gaan we weer’ en een oprecht en bevlogen ‘daar gaan we!’