'Facing War' en de pijn van de geschiedenis

Het is 1987. Ik reis met enkele vriendinnen naar Brussel voor een ontmoeting met Joseph Luns. Hij zou beschermheer worden van een studentenclubje; een papieren kwestie met handtekening en passende foto. Bij hem thuis, in de diplomatenwijk van de Belgische hoofdstad, en later tijdens het diner, blijkt hij een charmante man op leeftijd die de dames eens wat zal vertellen… Een palet aan verhalen en names dropping volgt, vooral uit zijn tijd bij de NAVO. De wereld lijkt in zijn verhalen op een spannende film.

Tijdens het festival Movies that Matter zag ik de documentaire Facing War. En opnieuw schoot Luns even door mijn gedachten, met vooral het idee: de wereld is intens veranderd. Geen spannende verhalen meer, maar het verhaal van intense spanning aan de randen van Europa, veroorzaakt door oorlog en geweld. In deze documentaire van de Noorse regisseur Tommy Gulliksen volgen we NAVO-chef Jens Stoltenberg tijdens zijn laatste (verlengde) jaar als Secretaris-Generaal. Een jaar waarin de oorlog in Oekraïne escaleert en de geopolitieke druk toeneemt.

Facing War laat zien hoe menselijke interactie, empathie en strategie elkaar raken in tijden van crisis. Geen schokkende onthullingen, maar een subtiele blik achter de schermen van de wereldpolitiek. Van intieme momenten op de achterbank van de dienstauto, tot het ontbijt alleen in een groot huis in Brussel – momenten die zo helder maken wat een baan als deze betekent – tot het voorbereidend overleg met adviseurs over tekst, lichaamstaal en strategie. Van tekstberichten van “Donald” tot de verspreking van “President Poetin” door Biden.

Maar ook zien we Stoltenberg die in Oekraïne een krans legt bij het monument ter herdenking van alle jonge levens die al verloren zijn gegaan in deze oorlog – een palet aan foto’s van jongens en meisjes. Het is een beeld dat raakt en doet denken aan dezelfde man die diep geëmotioneerd was na de aanslag van 72 minuten op 22 juli 2011 op het eiland Utøya in Noorwegen, waar 69 jongeren werden gedood.

De altijd neuriënde Stoltenberg is in deze documentaire echter vooral de belangenbehartiger van Oekraïne in een zwaar verdeeld NAVO-veld. Hij masseert, praat, duwt, trekt – alles gericht op het realiseren van militaire steun. Op de achterbank van zijn dienstauto en in zijn Brusselse kantoor voelt Jens Stoltenberg zijn belofte uit zijn handen glijden als het gaat om steun, ondanks al zijn goede bedoelingen, grote diplomatieke gaven en het enorme netwerk onder Europese leiders. “We hebben een belofte gedaan die we misschien niet kunnen waarmaken.” De lobbyist en diplomaat geeft echter niet op – en het lukt hem, kort voor zijn vertrek.

In de ongeveer 100 minuten van Facing War wordt de hoofdpersoon geconfronteerd met scherpe vragen van onmiddellijke relevantie. Erboven hangt de pijn van de geschiedenis – van gisteren en van nu.